Nedir Şu Paradokslar??

Paradoks, Yunanca “para” (karşı, zıt) ve “doxa” (düşünce) kelimelerinden oluşmuştur. Tam karşılığı Türkçe’de olmamasına rağmen “çelişki”, “çatışkı” veya “karşıtlam” gibi tabirlerin de kullanıldığını görmekteyiz.

Aslında doğru gibi görülen bir “önerme” veya “fikir” , tamamen yanlış olarak çıkar karşımıza. Tam tersi de mümkündür; yıllarca “yanlış” zannettiğimiz olayların, fikirlerin, hesaplamaların, “doğru” olduğunu görmek, bizi şaşkınlığa ve hayrete düşürür.

Paradoksların farklı kaynak ve ansiklopedilerde yapılmış, birkaç tanımını aktaralım:

• ‘Çok mantıksız görünen, aslında mantıklı bir ifade’
• ‘Bir olaydan farklı sonuçların çıkması’
• ‘İki doğrunun veya yanlışın çelişkisi’
• ‘Mantıksal olarak doğruluğu ve yanlışlığı ispatlanabilen önerme’
• ‘Kağıt-kalem veya mantık  illüzyonu’ (Galiba en güzel tanım bu!)

Özellikle mantık paradokslarında ifade, çok doğru görünür. Ama günlük hayattaki uygulaması çoğu zaman mümkün değildir. Bu tip paradoksların temeli, aynı olayı, farklı yorumlamaya dayanır. “Bardağın yarısı boş” ile “yarısı dolu” örneğinde de iki farklı yorum,değişik sonuçlar doğurur. Bazen de bir kısır döngü vardır. “Yumurta mı tavuktan, tavuk mu yumurtadan” veya “Bu cümle yanlıştır” örneklerindeki gibi. Matematik (veya fen) paradokslarında ise üç temel paradoks sebebi vardır:

• Eksik bilgi,
• İşlem hatası,
• Yanlış kabul.

Hemen tüm bilim dallarında ve günlük hayatta paradokslara rastlarız.

Tarihte bilinen ilk paradoks örneklerini Epimenides vermiştir. Giritli olan Epimenides :

“-Bütün Giritliler yalancıdır!” diyerek bizi çelişkiye götürür.Şöyle ki:

Eğer gerçekten Giritliler yalancı ise kendisi de Giritli olduğuna göre o da yalancıdır. Yani söyledikleri yalandır (mesela yukarıdaki cümlesi). Bu cümle yalan olduğuna göre doğrusu şu olmalı:

“-Bazı Giritliler doğrucu olabilir.”

O halde söylediği doğru olabilir. Yani ‘bütün Giritliler yalancıdır…’

Epimenides’in “doğrucu” olması, aynı zamanda ilk cümlesi ile tekrar çelişkiye düşmesi demektir. Çünkü kendisi doğru sözlü ise bütün Giritliler “yalancı” olamaz…

http://www.paradokslar.com/paradokslar.htm ‘dan alıntıdır..